Łysienie plackowate

Łysienie plackowate to stosunkowo częsta przyczyna utraty włosów, dotycząca nawet 2% osób. Szczyt zachorowań przypada na okres dziecięcy lub młodzieńczy, większość przypadków diagnozowana jest przed ukończeniem 20 roku życia. Łysienie plackowate to choroba o podłożu zapalnym, w przebiegu której aktywowane są procesy autoimmunologiczne. Układ odpornościowy rozpoznaje własne komórki i zaczyna je atakować. W warunkach fizjologicznych siły odpornościowe organizmu kierowane są przeciwko drobnoustrojom chorobotwórczym – wirusom, bakteriom czy pasożytom. Natomiast w przebiegu schorzeń autoimmunologicznych niszczone są własne tkanki organizmu. Gdy proces ten zachodzi w bezpośrednim sąsiedztwie mieszków włosowych – dochodzi do łysienia plackowatego. Atakowanie mieszków włosowych przez komórki układu odpornościowego oraz rozwój stanu zapalnego zaburzają pracę mieszków włosowych. A to właśnie intensywne podziały w obrębie mieszków włosowych odpowiadają za wydłużanie włosów, ponadto to właśnie mieszki włosowe stanowią miejsce zakotwiczenia włosów w skórze. Warto podkreślić, że utrata włosów w przebiegu łysienia plackowatego jest odwracalna, gdyż mieszki włosowe nie podlegają trwałemu zniszczeniu, bliznowaceniu czy miniaturyzacji. Mieszki włosowe zaatakowane zostają w fazie anagenu przez komórki odpornościowe, co indukuje przejście anagenu w telogen i nasilone wypadanie włosów.

Istnieje wiele czynników, które prowadzą do aktywowania procesu autoimmunologicznego i rozwoju stanu zapalnego w obrębie mieszków włosowych. Podobnie jak w przypadku każdego schorzenia autoimmunologicznego – niemałą rolę odgrywają predyspozycje genetyczne. U kilkudziesięciu % osób dotkniętych łysieniem plackowatym stwierdza się dodatni wywiad rodziny w kierunku tego schorzenia. Wykazano m. in. związek pomiędzy łysieniem plackowatym a obecnością takich antygenów zgodności tkankowej jak HLA DR3 i 4. Inne istotne czynniki sprzyjające rozwojowi łysienia plackowatego to:

• stres
• infekcje wirusowe
• infekcje bakteryjne (zwłaszcza kiła)
• miejscowe urazy skóry głowy
• zmiany hormonalne (np. towarzyszące ciąży)
• alergie skórne
• współwystępowanie innych chorób autoimmunologicznych.

Łysienie plackowate cechuje się znaczną utratę włosów i nagłą obecność obszaru lub obszarów łysienia. Charakterystyczną zmianą jest płaska łysina z normalnym zabarwieniem skóry obejmującym skórę głowy lub dowolny inny obszar ciała. W ostrych fazach zmiany mogą być lekko rumieniowate i obrzękowe i mogą pojawiać się na obrzeżach blaszek włosów wykrzyknikowych. Płytki łysienia plackowatego są zwykle bezobjawowe, chociaż niektóre osoby dotknięte łysieniem plackowatym skarżą się na parestezje z dyskretnym świądem, bólem lub uczuciem miejscowego ściągnięcia skóry. W zależności od liczby zmian, rozszerzenia zaangażowania i topografii wypadania włosów łysienie plackowate dzieli się klinicznie na kilka rodzajów:
I. Klasyczne formy łysienia plackowatego
A – łysienie plackowate w pojedynczym ognisku; w tej formie jest pojedyncza, okrągła lub owalna, gładka płytka łysienia, w której zabarwienie skóry jest normalne, z włosami o normalnym wyglądzie na obrzeżach płytka nazębna, którą łatwo wyrywa się przez pociąganie (demonstrując aktywność procesu), mogą występować typowe dla łysienia plackowatego włosy wykrzyknikowe
B – łysienie plackowate w wielu lub wieloogniskowych blaszkach; w tej postaci występują typowe łysienie, które wpływają na skórę głowy lub inne obszary przyległe
C – łysienie plackowate ophiasic ; w tym typie łysienia wypadanie włosów następuje wzdłuż linii skroniowo-potylicznej, co powoduje powstanie rozległego obszaru łysienia w pasmach sięgających niższych brzegów skóry głowy
D – łysienie całkowite; występuje całkowita utrata włosów na skórze głowy bez wpływu na inne włosy na ciele E – łysienie uniwersalne; występuje całkowita utrata włosów na ciele, obejmująca skórę głowy, rzęsy, brwi, brodę i wąsy, pachy i obszary narządów płciowych; Oprócz tych form, które są uważane za klasyczne, istnieją nietypowe prezentacje łysienia plackowatego:
II. Nietypowe formy łysienia plackowatego
A – łysienie plackowate typu Sisaifo (odwrotna opioza); w tej postaci wypadanie włosów obejmuje całą skórę głowy z wyjątkiem dolnych marginesów, wzdłuż linii skroniowo-potylicznej; jest to odwrotny obraz kliniczny postaci opiozy
B – siatkowate łysienie plackowate; w tej postaci występuje wiele łysinek oddzielonych wąskimi pasmami zakonserwowanych włosów, nadających obrazowi siatkowaty wygląd
C – rozproszone łysienie plackowate; w tej formie wypadanie włosów jest ostre i rozległe; jest to najtrudniejsza forma do zdiagnozowania, wymagająca diagnozy różnicowej z ostrym brakiem telogenu, łysieniem androgenowym, a także łysieniem kiłowym;
Łysienie plackowate przyjmujące postać pojedynczych ognisk łysienia można łatwo rozpoznać. Jeśli jednak dochodzi do bardziej rozległego wyłysienia, wówczas konieczne jest różnicowanie łysienia plackowatego z takimi postaciami utraty włosów. W badaniu trichoskopowym charakterystyczne jest występowanie włosów wykrzyknikowych. Są to ułamane włosy, z charakterystycznymi ciemniejszymi i grubszymi końcówkami.

U sporego odsetka osób dotkniętych łysieniem plackowatym, włosy odrastają samoistnie po około 3 – 6 miesiącach. Co ciekawe – odrastające włosy mogą mieć do długości 1,5 cm odcień blond lub siwy. Niekiedy włosy nie chcą odrastać samoczynnie i wówczas konieczne jest wdrożenie odpowiedniego leczenia. Zazwyczaj stosowane są następujące metody leczenia:

• iniekcje skórne triamcynolonu lub innych glikokortykosteroidów o działaniu przeciwzapalnym; iniekcje powtarzane są co 4 – 6 tygodni
• aplikowanie na skórę głowy leków o działaniu uczulającym, co ma na celu wywołanie alergii kontaktowej skóry
• aplikowanie na skórę minoksydylu pobudzającego mieszki włosowe
• fototerapia
• doustnie podawane glikokortykosteroidy oraz sulfasalazyna.

Pomocniczo można stosować zabiegi trychologiczne, które stanowią doskonałe uzupełnienie tradycyjnej farmakoterapii. Mowa m. in. o zabiegach ostrzykiwania skóry w celu wprowadzenia związków odżywczych i łagodzących – mezoterapii igłowej, osoczu bogatopłytkowym i fibrynie, terapii peptydowej Dr Cyj. Wysoką skutecznością wyróżnia się ponadto zabieg karboksyterapii, czyli ostrzykiwania skóry dwutlenkiem węgla. Dzięki takim zabiegom pobudzane jest krążenie skóry głowy, aktywowanie mieszków włosowych, ich lepsze dotlenienie i odżywienie, dzięki czemu włosy odrastają szybciej i są mocniejsze.