Łojotokowe zapalenie skóry głowy

Podłożem łojotokowego zapalenia skóry głowy jest przede wszystkim nadmierna aktywność gruczołów łojowych. Gruczoły te wykazują zwiększoną aktywność w okresie dojrzewania – to dlatego pierwszy szczyt zachorowań przypada na okres nastoletni. Z kolei drugi szczyt zachorowalności przypada na okres po 50 roku życia.
U podstaw choroby leży ponadto reakcja zapalna organizmu na patogen oportunistyczny- Malassezia furfur, zwany także Pityrosporum ovale. Ten gatunek grzyba wchodzi w skład fizjologicznej flory bakteryjnej skóry, natomiast u osób z nadmiernym łojotokiem grzyby te rozmnażają się zbyt intensywnie. Pojawia się wówczas podrażnienie naskórka i jego nadmierne złuszczanie. Do rozwoju łojotokowego zapalenia skóry głowy przyczyniają się także podrażnienia kosmetykami, ogólne osłabienie organizmu i stres, czynniki genetyczne i hormonalne ( szczególnie androgeny), zaburzenia psychiczne i neurologiczne (depresja, choroba Parkinsona, udar mózgu), czyli schorzenia sprzyjające nadmiernej aktywności gruczołów łojowych. Współistnienie predyspozycji genetycznych oraz różnorodnych czynników zewnątrz- i wewnątrzpochodnych sprawia, że etiopatogeneza tej choroby jest bardzo złożona i wymaga przeprowadzenia wnikliwego wywiadu z pacjentem – a wywiad taki umiejętnie przeprowadzi trycholog – dermatolog.

Początkową manifestacją choroby jest łojotok skóry głowy, z następowym rozwojem strupów, stanu zapalnego i przerzedzeniem włosów. Występują charakterystyczne łuski o żółtej barwie. Ogniska chorobowe o charakterze rumieniowo- złuszczającym migrują następnie na przylegające obszary skóry nieowłosionej: kark, okolice zauszne i czoło, docierając do mostka, kręgosłupa oraz fałdów pachowych i pachwinowych. Zmianom towarzyszy świąd o różnym stopniu nasilenia. Ich występowanie cechuje sezonowość – pojawiają się głównie jesienią i zimą. W obrazie mikroskopowym skóry zmienionej przez łojotokowe zapalenie skóry, widoczne jest zgrubienie warstwy rogowej, ścieńczenie warstwy ziarnistej, obrzęk warstwy kolczystej oraz nacieki zapalne w obrębie skóry właściwej.
Rozpoznanie choroby nie jest skomplikowane, jednak istotne jest różnicowanie łojotokowego zapalenia skóry z kilkoma jednostkami chorobowymi o podobnej manifestacji klinicznej. Diagnostyka różnicowa łuszczycy obejmuje inną lokalizację zmian i występowanie patognomicznego dla tej choroby objawu Auspitza- punktowego krwawienia po zadrapaniu. Wymagane jest także różnicowanie z grzybicą, łupieżem różowym, alergicznym kontaktowym zapaleniem skóry oraz atopowym zapaleniem skóry.

Jak leczyć łojotokowe zapalenie skóry? Jest to jedna z trudniejszych do wyleczenia dermatoz, wymagająca miejscowego stosowania izotretynoidów zmniejszających wydzielanie łoju, środków antyhistaminowych łagodzących świąd, szamponów przeciwgrzybiczych (z cyklopiroksolaminą) oraz steroidów (stosowanych krótkotrwale). Bardzo często pierwszym etapem terapii jest zastosowanie preparatów złuszczających, które umożliwiają pozbycia się martwego naskórka i ułatwiają penetrację substancji leczniczych w głąb skóry. Miejscowe leczenie łojotokowego zapalenia skóry sprowadza się do stosowania następujących związków:

• cyklopiroksu w postaci szamponu o stężeniu 1%
• ketokonazolu w postaci szamponu o stężeniu 2%
• klobetazolu w postaci szamponu o stężeniu 0,05%
• fluocynolonu w postaci szamponu o stężeniu 0,01%
• waleriany betametazolu w postaci pianki
• szampony dziegciowe, z siarczkiem selenu oraz pirytonianem cynku

W leczeniu skojarzonym włączane są doustne przeciwgrzybicze leki azolowe. Nawracający charakter zmian oraz stałe zasiedlanie skóry głowy przez Malassezia furfur narzuca konieczność długotrwałego postępowania profilaktycznego, czyli stosowanie specjalistycznych szamponów oraz aplikowanie na skórę nieowłosioną preparatów przeciwłojotokowych i przeciwgrzybiczych. Dobre efekty przynosi foto- i fotochemioterapia. Ciężkie przypadki łojotokowego zapalenia skóry głowy wymagają stosowania doustnie takich leków jak glikokortykosteroidy oraz itrakonazol. Ten ostatni to przeciwgrzybiczy lek, który najlepiej stosować w schemacie terapii pulsowej. W pierwszym tygodniu terapii stosowany jest itrakonazol w dawce 200 mg na dobę, a następnie przez kolejne trzy miesiące podaje się lek przez pierwsze dwa dni miesiąca w dawce 200 mg dziennie. Oczywiście należy unikać czynników wyzwalających objawy choroby, takich jak używki, stres czy nadmierne przesuszenie skóry. W ramach profilaktyki zalecane jest ponadto stosowanie szamponów zawierających cyklopiroksolaminę czy ketokonazol raz w tygodniu. Długotrwałe leczenie podtrzymujące to gwarancja sukcesu w walce z tą niezakaźną, uciążliwą chorobą.