Atopowe zapalenie skóry głowy

Atopowe zapalenie skóry to choroba występująca rodzinnie, obserwowana zwłaszcza u krewnych w linii prostej (rodzice, dziadkowie). Uwarunkowania genetyczne odpowiadają za nieprawidłowe funkcjonowanie układu immunologicznego, a także wadliwą budowę naskórka. Poza predyspozycjami genetycznymi, niemałe znaczenie mają także czynniki środowiskowe, z których najistotniejsze to:

• oddziaływanie alergenów pokarmowych (białko jaja kurzego, białko mleka krowiego) i wziewnych (pyłki traw, sierść zwierząt, roztocza)
• ekspozycja na zanieczyszczenia środowiska
• stres
• infekcje
• zaburzenia hormonalne
• osłabienie odporności wywołane przeszczepem narządu i stosowaniem leków immunosupresyjnych, infekcją wirusem HIV
• współistnienie innych chorób skóry: łuszczycy, trądziku różowatego.

W przypadku atopowego zapalenia skory głowy coraz więcej mówi się o wpływie grzybów drożdżakopodobnych Malassezia furfur, które uczestniczą w rozwoju łupieżu. Drożdżaki te, występujące fizjologicznie na skórze głowy, mogą pełnić rolę alergenu indukującego powstanie zmian atopowych na skórze, ponadto mogą stymulować stan zapalny i zaostrzać przebieg choroby. O potencjalnej roli Malassezia furfur w rozwoju atopowego zapalenia skóry najlepiej świadczy fakt, że stosowanie leczenia przeciwgrzbiczego przyczynia się do poprawy klinicznej u chorych na AZS.

Atopowe zapalenie skóry pojawia się zazwyczaj w pierwszych latach życia i ma tendencję do nawrotów. Bywa tak, że po długim okresie bezobjawowym choroba powraca ze zdwojoną siłą. Najbardziej charakterystycznym objawem atopowego zapalenia skóry jest silny świąd skóry, który powoduje silne rozdrażnienie i niepokój, a także chęć drapania skóry. Poza świądem wystąpić może zaczerwienienie skóry, jej przesuszenie i skłonność do podrażnień. Na skórze głowy objętej atopowym zapaleniem skóry pojawiają się zmiany skórne o charakterze grudkowym, barwy żywoczerwonej, które pokryte są strupkami. Zmianom skórnym może towarzyszyć nadmierne wypadanie włosów oraz nasilone łuszczenie się skóry. Na skórze mogą powstać także drobne pęcherzyki i nadżerki, Bardzo często atopowemu zapaleniu skóry głowy towarzyszą infekcje bakteryjne i grzybicze skóry, a także większe ryzyko wystąpienia astmy czy kataru siennego. Charakterystyczne jest zaostrzenie objawów podczas stresu. Poza zmianami zlokalizowanymi w obrębie skóry głowy, atopowe zapalenie skóry może objąć także skórę twarzy (czoła i policzków), a także grzbietów rąk oraz zgięć łokciowych i kolanowych. W najcięższej postaci choroby dochodzi do zajęcia powierzchni całej skóry – mówimy wówczas o erytrodermii.

W celu rozpoznania atopowego zapalenia zlokalizowanego na owłosionej skórze głowy ocenia się obecność tzw. kryteriów Hanifina i Rajki, które uwzględniają:
Kryteria większe:

• świąd skóry
• umiejscowienie zmian na skórze głowy, a także przegubach łokci i kolan oraz na szyi i twarzy
• przewlekły i nawrotowy przebieg choroby
• współwystępowanie innych objawów atopii 9asmty lub kataru siennego) u chorego lub najbliższych krewnych

Kryteria mniejsze:

• suchość i podrażnienie skóry
• rogowacenie przymieszkowe,
• początek choroby w dzieciństwie
• podwyższone przeciwciała IgE w surowicy
• zaćma
• nawrotowe zakażenia skóry (bakteryjne lub grzybicze)
• biały dermografizm, czyli paradoksalna reakcja skóry
• po zadrapaniu skóra reaguje zblednięciem, a nie zaczerwieniem
• rumień na twarzy – współwystępujące alergie pokarmowe
• nawracające zapalenie spojówek
• zaostrzenie podczas stresu.

Leczenie atopowego zapalenia skóry głowy zależy od rozległości i nasilenia zmian skórnych. Najczęściej stosowane są leki przeciwzapalne, głównie glikokortykosteroidy. Steroidy stosowane są miejscowo na skórę głowy (raz – dwa razy na dobę); leczenie miejscowe obejmuje ponadto fototerapię. Natomiast leczenie ogólne obejmuje leki przeciwhistaminowe, łagodzące świąd, a także immunoterapia alergenowa. Immunoterapia alergenowa, czyli tzw. odczulanie prowadzi do zmniejszenia wrażliwości organizmu na działanie określonych alergenów. Poza terapią dermatologiczną, ogromne znaczenie ma odpowiednia pielęgnacja skóry głowy, która powinna być stosowana stale. Mowa o nawilżaniu skóry – w tym celu doskonale sprawdzają się preparaty zawierające 5 – 10% mocznik, a także ceramidy. Wskazane jest ponadto stosowanie kosmetyków emolientowych, które odbudowują fizjologiczny lipidowy płaszcz ochronny skóry. Kosmetyki do pielęgnacji skóry głowy powinny mieć pH 5,5 – najbardziej przyjazne skórze. Należy ponadto unikać mechanicznego i chemicznego podrażniania skóry.